/ Прочитано:

1.932

EКСПЕРТИ: Член 12 од ЗКП треба да се релативизира и да се овозможи под одредени услови да се земат предвид и незаконски прибавените докази

Во согласност со меѓународните стандарди, добро би било одредбата од чл.12 од ЗКП (Законитост на доказите) да се релативизира така што да се остави можност во зависност од општествениот (јавниот) интерес, под одредени услови да се земат предвид и некои од доказите кои се однесуваат за тешки облици на казнени дела за кои се води редовна постапка; кога повредата на правата, со оглед на нивниот интензитет и природа, била битно помала од тежината на казненото дело, анализираат проф. д-р Никола Тупанчески и м-р Драгана Кипријановска во трудот насловен „’Употребната вредност’ на  незaконски прибавените докази – осврт врз стандардите и решенијата инкорпорирани во стразбуршкото и во компаративното право“. 

Тупанчески и Кипријановска објаснуваат дека на учењето за незаконитите докази отсекогаш му се посветувало големо внимание со оглед на фактот што токму за овој поим се врзуваат и најдраматичните судири помеѓу основните концепции врз кои се гради современото казнено право.

„Независно од промените во системот на доказите, она што претставува заедничка карактеристика на државите од континентален тип на право и на оние кои го следат англоамериканскиот модел, е токму настојувањето за изнаоѓање соодветен баланс помеѓу барањето за ефикасност на казнувањето и интересот за обезбедување заштита на основните човекови слободи и права“, истакнуваат тие во трудот.

Според авторите, компаративно гледано и од денешен аспект постои дискрепанција помеѓу одделните казнено-процесни системи, во поглед на третманот на незаконски прибавените докази и нивната (доказна) вредност во казнената постапка. Но и покрај актуелните разлики од држава до држава, како што наведуваат, она што им е заедничко на сите нив наоѓа подлога во поставената цел зад која стои барањето за исклучување (целосно или делумно) на незаконски прибавените докази од основите врз кои може да се заснова пресудата донесена од страна на судот (во германското право позната како доказна забрана, т.е. забрана за оцена на доказите „Beweisverwertungsverbot“ или во државите од англоамериканското право „exclusionary rule“).

„Германското право, на пример, не познава општо правило за ексклузија на доказите. Забраната за оцена на доказите, т.е. утврдувањето дека се работи за незаконити докази мора да биде експлицитно пропишана со закон или да произлезе од постапката на мерење на јавниот интерес на гонење и правните добра на обвинетиот. Апсолутна доказна забрана е предвидена само во оние ситуации кои се однесуваат на испитување на обвинетиот со примена на присилни методи ,која важи и за лицата кои учествуваат во својство на сведоци и за вештите лица. Сите останати доказни забрани претставуваат производ на судската пракса која подетално ги има разработено, во непосредно содејство со уставно прокламираните начела и базичните принципи врз кои се темели концептот на правна држава. 

Поаѓајќи пак, од јудикатурата на Европскиот суд за човекови права, факт е дека Судот, иако, во повеќе наврати расправал за прашањето во врска со третманот на доказите прибавени на противзаконит начин, не успеал, до денешни дни, да изгради општоприфатени стандарди по однос на доказните забрани, пред сè, поради очигледните варијации кои постојат во процесно-правните системи на одделни држави.                                     

Од овие причини, Европскиот суд, останува на каузистичката оцена во однос на тоа дали околностите под кои биле прибавени, т.е. употребени конкретните докази во казнената постапка, а кои согласно домашното право можат да се квалифицираат како незаконити, за своја последица го имале и кршењето на основната цел и стандардите врз кои се заснова правото на правична постапка, или пак, резултирале со повреда на некои од останатите права заштитени со Конвенцијата“, се истакнува во трудот.

Авторите потцртуваат дека со строгото опстојување на правилата за отфрлање на незаконитите докази, домашното право дури и ги надминува стандардите на Европската конвенција и решенијата стипулирани во правните системи на одделни држави.

„Во таа насока би коментирале дека, земајќи ги предвид компаративните искуства како и имплицитните насоки на Европскиот суд, ригидниот став на македонскиот законодавец може да се протолкува како отстапување од општите детерминанти  за  валоризација на незаконско прибавените докази.  Респектирајќи го апсолутен облик принципот на ексклузија ризикуваме во целост дерогација на начелото на сразмерност за одредени категории на докази. Се чини, тоа било во спротивност и со начелото на справедливост.  Во таа смисла, а во согласност со меѓународните стандарди,  добро би било одредбата од чл.12 од ЗКП да се релативизира така што да се остави можност во зависност од општествениот (јавниот) интерес, под одредни услови да се земат предвид и некои од доказите кои се однесуваат за тешки облици на казнени дела за кои се води редовна постапка; кога повредата на правата, со оглед на нивниот интензитет и природа, била битно помала од тежината на казненото дело. Се разбира, не смее да се заборави на чл.3 од ЕКЧП.  Со ваквата интервенција, Македонија по ништо не би се разликувала на овој план од една Германија или евентуално Хрватска“, се наведува во трудот.

>> Целосниот текст на трудот, објавен во Македонската ревија за казнено право и криминологија – МРКПК бр. 1, 2015, можете да го проследите ТУКА.


Објавено: 04.09.2015