Резултатите од истражувањето за универзалното здравствено осигурување во Република Македонија на „Фајнанс тинк“ покажуваат дека Македонија има воспоставено сеопфатно универзално здравствено осигурување давајќи му право на целото население да биде осигурено. Во моментов, се вели во истражувањето, правото го искористиле повеќе од 95 % од популацијата.

Со анализа на регулативата и достапните податоци, идентификувани се 4 групи лица кои не се опфатени со здравствено осигурување. Од нив предизвик за универзалната здравствена опфатеност се единствено 500 лица без лични документи, кои се и поширок општествен проблем и за кои државата мора да најде начин да обезбеди здравствено осигурување.

Анализата укажува дека бројот на лица што живеат под прагот на сиромаштија во 2015 година е понизок во споредба со бројот на лица што како „сиромашни“ се на товар на државата за здравство, што индицира дека во системот се присутни одредени слабости.

„Имено, за 2015 година се јавува разлика од 19.062 лица меѓу лицата што здравствено се осигурени како сиромашни и лицата што живеат под прагот на сиромаштија, односно повеќе лица се здравствено осигурени како „сиромашни“ (и за нив државата го финансира здравственото осигурување) отколку што има лица во Македонија што живеат под прагот на сиромаштија“, се вели во истражувањето Универзалното здравствено осигурување во Република Македонија – ефекти од спроведување на проектот „Здравствено осигурување за сите“.

Придонесите за лицата опфатени со проектот „Здравствено осигурување за сите“ како „сиромашни“ се утврдени на ниво од 5,4 % од половина од просечната плата во земјата. Овие придонеси ги обезбедува Буџетот на државата и ги уплатува месечно во име на повеќе од 250.000 лица во буџетот на Фондот за здравство. Пресметките покажуваат дека износот на месечниот придонес (уплатата во Фондот) за овие лица изнесува 881 денар, наспроти трошокот (исплатата од Фондот за услуги) од 1.492 денари за истите, односно овие лица користат здравствени услуги месечно за 611 денари (41 %) повеќе отколку што државата обезбедува финансиски средства за нивото здравствено осигурување.

„Компаративните анализи покажуваат дека македонскиот основен пакет на здравствени услуги е широко поставен, со голем спектар на права што се на товар на задолжителното здравствено осигурување. Пакетот во изминатиот период беше дополнително прошируван со нови права (ин витро, нови помагала, приватни установи и сл.), како и со голем број нови (скапи) методи и технологии во процесот на модернизација на јавното здравство, без да постои системска евалуација и приоритизација“, се вели во истражувањето.

Партиципацијата како механизам за контрола на зголемено и непотребно користење на здравствените услуги од системот во Македонија е ограничена на ниво од 20 % од вредноста на здравствената услуга. Во согласност со пресметките во студијата, партиципацијата во просек изнесува 5,6 % од цената на здравствената услуга, што се должи на бројните ослободувања од нејзино плаќање. Според истражувањето, околу 300 илјади лица годишно уживаат некој вид ослободување од партиципација, што претставува 22,3 % од пациентите во 2015 година.

Најзначаен индикатор за финансиската заштита на населението при користење на здравствени услуги се приватните трошоци. Немањето на национални здравствени сметки ја ограничува можноста на анализа и управување со системот. Симулацијата во студијата покажува дека најголем дел од овие средства (дури 49 % од приватните трошоци за здравство) населението во Македонија ги троши за лекови.

Препораки

Потребно е законски да се дефинира механизам за здравствено осигурување на лицата што немаат лични документи/државјанство, а живеат во Македонија подолг временски период и не се осигурени од тие причини.

Неопходно е да се одржува постигнатата универзална здравствена опфатеност во Македонија, но притоа да се обезбеди целосно функционирање на контролните механизми во системот.

Великодушната поставеност на системот наспроти скромните средства со кои располага здравствениот систем е индикација дека се занишани столбовите на финансиската одржливост на системот, што бара дополнителни анализи.

Потребно е ревидирање на износот што го плаќа државата за здравствено осигурување за категоријата сиромашни лица за да се изедначи со реалните трошоци за здравствените услуги на овие лица.

Алтернативно, доколку Владата цени дека фискалните капацитети се ограничувачки фактор, понепопуларната мерки би била во насока на дефинирање на втор здравствен пакет за дел од населението.

Најголем позитивен ефект за подобрување на финансиската заштита на населението при користење на здравствените услуги се мерките што би ги презеле државните институции за зголемување на достапноста на лековите на товар на Фондот за здравствено осигурување.

Недостигот на податоци во оваа област претставува ограничување за анализи, но и за управување на здравствениот системот и за креирање на здравствени политики, на што мора да ги насочат своите активности надлежните институции.

М.В